O Seminario de Lugo fundouse no 1598 como unha institución ao servizo da formación do futuro clero da Diócesis. O 11 de decembro de dito ano, o Bispo D. Lorenzo Asensio de Otaduy e Avendaño, de acordo co Cabildo e para cumprir coas recentes disposicións do Concilio de Trento, estableceu o Seminario Diocesano de Lugo, outorgándolle o título oficial de Seminario Conciliar de S. Lorenzo, título que fai referencia ao Concilio que dispuxo a súa existencia e ao nome do bispo que o fundou. Así, o Seminario de Lugo é un dos primeiros seminarios de España e o segundo de Galicia, despois do de Mondoñedo, que se creou de acordo coas disposicións do Concilio de Trento.
Historia
No 1599
O 9 de marzo de 1599 o Bispo promulgou as primeiras Constitucións do Seminario nas que se determina que hai 36 seminaristas bolseiros, oriúndos da diocese, elixidos entre os aspirantes por un tribunal que xulgaría xulgará os méritos e o cumprimento das condicións exixidas para o ministerio sacerdotal.
Os estudos de Teoloxía fóronse organizando ao longo dos anos de maneira diferente segundo as tendencias de cada época, seguindo as pautas que viñan de Roma e o modelo imposto polas facultades universitarias ou empregado nas casas de formación de diferentes familias relixiosas: xesuítas, dominicos, franciscanos, etc.
No 1779
A mediados do século XVIII desencadeouse unha crisis académica nos seminarios que se manifestou na oposición entre os partidarios do antigo sistema e a tendencia innovadora que pretendía romper os modelos da escolástica e incorporar novos suxeitos e métodos nos estudos eclesiásticos, como xa se realizaba nutras nacións de Europa.
De acordo con este clima xeral, o bispo Fray Francisco Armañá, o 30 de marzo de 1779, estableceu varias innovacións na organización académica e disciplinaria do Seminario. Este bispo ilustrado creou no Seminario unha Biblioteca Pública para o uso de seminaristas, sacerdotes e laicos en xeral preocupados polas ciencias relixiosas.
Coa Desamortización suprimiuse esta Biblioteca, e pasaron os libros de materias profanas (Matemáticas, Física, Química, Bioloxía) á Delegación Provincial e, ao Seminario, os libros de Teoloxía e Ciencias relixiosas que constitúen a base orixinal da actual Biblioteca do Seminario; incluso agora o continxente máis importante do fondo antigo desta biblioteca é o que provén da Biblioteca do Bispo Armañá.
No 1792
No ano 1792 estableceuse un plan de estudos renovado: aparece a materia “De Locis Theologicis” (Teoloxía Fundamental) e haberá hai unha clase diaria dos Evanxelios segundo os pensamentos de San Agostiño e Santo Tomás. Os estudos do Seminario terán tiñan a partir de entón a seguinte duración: cinco anos de Gramática, tres de Filosofía e tres de Teoloxía.
No 1852
No Real Decreto do 21 de marzo de 1852, que desenvolve o artigo 28 do Concordato, autorízase aos seminarios diocesanos a conferir o grao de Licenciado en Teoloxía e Canonees; incluso nestes centros poderíanse estudar as materias de Grao e Doutorado. Desta maneira, o Seminario de Lugo incorporouse á organización académica de estudos eclesiásticos vixente naquel entón en todos os seminarios de España.
No 1888
A finais do século pasado o antigo edificio onde funcionou o Seminario volveuse incapaz de acoller a crecente demanda de aspirantes ao sacerdocio e, como non se podía pensar nunha ampliación de dita construción existente pola súa localización xunto á muralla e porque ademais sería unha obra repleta de parches, comezouse a pensar na construción dun novo edificio para o Seminario.
Foi o bispo fray Fray Gregorio Aguirre quen asumiu a tarefa da construción do novo Seminario. Para elo, encargoulle a obra ao célebre arquitecto lucense D. Nemesio Cobreros e comezou a construírse en 1888. O novo Seminario rematouse en xullo de 1893. É un edificio que aínda pode considerarse un dos máis destacados de Lugo e, na súa época, foi un dos mellores seminarios de España. O curso 1893-1894 foi inaugurado o novo edificio.
No 1929
A primeira metade do século XX caracteriza caracterizouse por unha constante ampliación do espazo para atender as numerosas solicitudes de admisión aos estudos do Seminario. As preceptorías foron constituídas en diversos lugares da Dioceses, centros onde se cursaron os catro anos de Latinidade.
O 12 de setembro do 1929 el Bispo D. Rafael Balanzá e Navarro fundou o Seminario Menor nun edificio adquirido a S.H. Maristas, actualmente desaparecidos. Tamén ampliou o edificio do Seminario Maior mediante a construción dun pavillón adherido ao fondo, con planta baixa y dous pisos
No 1946
Posteriormente, no 1946, inaugurouse un novo pavillón para o Seminario Menor, xunto a muralla, actualmente cedido ao Concello de Lugo para establecer as oficinas de servizos municipais.
Ao longo da primeira metade do século, ata a década de 1970, os Estudos Teolóxicos do Seminario viviron un período de esplendor, tanto polo número de alumnos como pola importante labor docente, de gran valor e dedicación, e pola actividade académica realizada.
A organización dos Estudos Teolóxicos nese momento experimentou unha forte actualización e renovación acorde ás novas adquisicións nas Ciencias Relixiosas: aumentan o número de materias con novas disciplinas, utilízanse como libros de texto a recoñecidos autores da denominada neoescolástica e dase maior extensión ao estudo da Sagrada Escritura.
No 1976
Dende o Concilio Vaticano II en adiante, na década de 1970, como en todas las dioceses de España, produciuse un notable descenso das vocacións sacerdotais, coa consecuente diminución de estudantes nos estudos teolóxicos. Ante a escaseza case total de alumnos en Estudos Eclesiásticos, en 1976 suprimiuse esta docencia no Seminario de Lugo. Os poucos candidatos ao sacerdocio que ten a dioceses de Lugo irán a realizar Estudos Eclesiásticos no Instituto Teolóxico Compostelán, con domicilio no Seminario Maior da Archidioceses.
Ante o aumento de alumnos, os problemas ocasionados pola ausencia dun claustro na Dioceses e a mala inserción dos seminaristas na vida diocesana, decidiuse restaurar, no curso 1986-1987, os Estudos Eclesiásticos no Seminario Diocesano. O plan académico nestes restaurados Estudos Teolóxicos é aprobado pola Conferencia Episcopal Española para os seminarios diocesanos.
No 1977
Coa fin de dar maior dignidade académica aos Estudos Eclesiásticos do Seminario e tendo en conta a recomendación da Conferencia Episcopal Española, pensouse en afiliar estes estudos a unha Facultade de Teoloxía. Parecía que esta facultade debía ser loxicamente a da Universidade Pontificia de Salamanca, por ser a Universidade da Igrexa Española, polos vínculos históricos que teñen a diocese de Lugo con esta Universidade e por pertencer á área xeográfica da súa influencia. No ano académico 1997-1998 tomáronse as medidas necesarias para elo.
Logo de varios contactos persoais coas autoridades universitarias por parte do Xefe de Estudos, Sr. Mons. fray Fray José Gómez González, o día 26 de decembro de 1997 envía ao Magnífico Reitor da Universidade Pontificia de Salamanca a solicitude de Afiliación dos Estudos Eclesiásticos do Seminario de Lugo á Facultade de Teoloxía de dita Universidade.
No ano 1999
Aceptando esta solicitude leváronse a cabo os trámites oportunos: informe dunha comisión da Universidade, aprobación da Xunta Directiva e da Conferencia Episcopal e, finalmente, a Sagrada Congregación para a Educación Católica, o día 3 de marzo de 1999, aproba a afiliación solicitada.
De acordo con esta afiliación, créase o Instituto Teolóxico Lucense, onde se imparten as ensinanzas de Teoloxía con rango universitario e coa facultade de outorgar aos alumnos que superaran un exame final, ante un tribunal mixto de dous profesores do centro e un da Facultade de Teoloxía de Salamanca, o grao de Bacharelato en Teoloxía, validado civilmente como Bacharelato en Estudos Eclesiásticos.
Esta nova estrutura de estudos do Seminario propiciaría, sen dúbida, un rexurdimento no interese dos estudantes e na dedicación de profesores de gran repercusión para a Igrexa Diocesana.
